Mij is gevraagd om één portret te exposeren in Kunstzaal de Bron in Den Haag. Als teaser voor het 100 portretten van vrouwen project dat bijna rond is. Ik wist meteen welk portret ik zou laten zien: Etty Hillesum 1/100.
Ik ben nu ruim twee jaar portretten van vrouwen aan het schilderen. Ik lees terug in mijn ochtendpagina’s.
Dag zes van de avondklok met rellen enzo. Dag weet-ik-hoeveel van Corona. Bijna een jaar geleden begon het gedoe. En nu beginnen we langzaam te vermoeden dat het nooit meer wordt zoals het was. Te veel gebeurd.
Vanaf vandaag nu dus 100 dagen elke dag een tekening. Ga ik dat redden? En waarom doe ik mezelf dit aan?
Zondag 31 januari 2021
De eerste maand maakte ik bijna iedere dag een portret. Ik was een beetje manisch. In mijn ochtendpagina’s klaag ik over slecht slapen. Na de euforie, volgden ook twijfels. Wie zit hier op te wachten, wat heeft dit voor zin, ik krijg pijn aan mijn schouder.
Mijn idee was 100 dagen tekenen, maar het werden schilderijen. Er was geen vooropgezet plan. Er was een map met foto’s van vrouwen die groeide en ik zocht iedere keer totdat er een lampje aanging en ik enthousiasme voelde. Ik keek documentaires, kocht boeken, luisterde naar interviews, schilderde tot diep in de nacht, het beheerste mijn leven. Ik vergat te koken en mijn huisgenoten klaagden over blauwe vlekken op ongeveer alles.
In februari 2021, schilderde ik 24 portretten.
In maart 18
In april 10
In mei 8
In juni 5
Daarna van juli 2021 tot maart 2022 waren het er 2 of 3 per maand
En vanaf april 2022 tot mei 2023 heb ik 10 portretten geschilderd
Nu nog drie te gaan.
Langzaam maar zeker nadert het project zijn voltooing.
Waarom blauw?
Voor dit project, schilderde ik een aantal jaren voorouders. Daar begon ik met alles in blauw te schilderen. Blauw staat voor de kleur van de schemering. Voor het verleden, voor afstand en vergankelijkheid. Maar ook voor helderheid en transparantie. Van ultramarijn, tegen paars aan tot turquoise, dat naar groen neigt.
Voorouders schilderde ik omdat ik me met hen wilde verbinden. Om tot me door te laten dringen waar ik vandaan kom. Om een rijker, vollediger zelfbeeld te creëren.
Waarom vrouwen?
Afgelopen twee jaar ben ik ben anders om me heen gaan kijken. Onwillekeurig las ik bijna alleen maar boeken geschreven door vrouwen*. Ik ontdekte kunstenaars, wetenschappers, musici en politiek activisten, waar ik nooit van had gehoord. Al snel besefte ik dat mijn keuze sowieso arbitrair zou zijn. Er waren veel meer vrouwen die het verdienden om geschilderd te worden, dan ik kon schilderen.
Als puber was ik boos dat ik een vrouw was. Ik mocht niet alleen naar de stad fietsen, mij werd afgeraden exacte vakken te kiezen, terwijl ik er goed in was. Ik voelde de vrouwenhaat bij Nietzsche en Picasso. Ik wist dat mijn moeder ontslagen was omdat ze trouwde. Ik ergerde me aan de dubbele seksuele moraal.
Op papier was ik vrij. Als vrouw had ik kiesrecht en mocht studeren. Niets stond me in de weg. Maar zelf vond ik vrouwen stom. Mannen maakten harde grappen, hadden lef, schreven boeken, werden kunstenaar of filosoof, hadden een grote mond in de politiek. Vrouwen zorgden, kregen kinderen, klaagden en hadden minder ambitie. Een therapeut vroeg mij te benoemen wat ik waardeerde in vrouwen. In mijzelf dus. Na lang nadenken zei ik aarzelend dat ze wel lief zijn. Maar eigenlijk vond ik dat ook een handicap.
Ik wil niet zeggen dat vrouwen beter zijn. Ik wil ook niet zeggen dat vrouwen hetzelfde zijn als mannen. Deze twee noem ik omdat dat wordt gevraagd, als je jezelf feminist noemt of opkomt voor vrouwenrechten. Ik wil niet eens opkomen voor vrouwenrechten, ik ben niet goed in politiek, dus ik hoop dat anderen dat doen.
Wat ik wel wil, is een rijker beeld laten zien van wat het is om vrouw te zijn. Aan mezelf en aan de wereld. Laten zien wat vrouwen allemaal gedaan hebben en doen. Een beeld schetsen met meer kleur, meer diepte en meer impact, dan het beeld waar ik mee opgroeide.
Gelukkig ben ik niet de enige. Er zijn de laatste jaren boeken voor meisjes met vrouwelijke helden, er zijn exposities met vergeten vrouwelijke kunstenaars. Er is meer ruimte voor vrouwelijke schrijvers en er zijn vrouwelijke premiers. Maar vrouwelijke politici worden vaak voor heks uitgemaakt en de dubbele moraal bestaat nog steeds. Vrouwen praten zachter, verdienen minder. Onuitgesproken verwachtingen zijn nog steeds overal om ons heen en in ons aanwezig.
En waarom koos ik Etty Hillesum? Zij was de eerste van de serie, in dat portret zit onverschrokkenheid, de moed om aan een groot project te beginnen, zonder dat je weet hoe het eindigt. En zij inspireert mij al sinds mijn 26e. Midden in een periode van oorlogsgeweld, bleef zij zoeken naar wat het leven de moeite waard maakt. Ze was niet politiek actief maar koos ervoor om mensen bij te staan in plaats van zichzelf in veiligheid te brengen. Zoveel moed heb ik niet, maar haar voorbeeld geeft me kracht.
Een uur alle tijd van de wereld
Op zondagochtend 25 juni 2023 ga ik over mijn werk in gesprek met met Bruno van den Elshout en Maria van Gerwen Kunstzaal in de bron in Den Haag. Aanmelden kan hier (gratis)
Er komt een boek met de portretten van vrouwen
Je kunt nu het boek en ansichtkaarten bestellen van mijn 100 portretten van vrouwen project via deze link
* Een paar voorbeelden van vrouwelijke schrijvers die ik afgelopen jaar las: Zadie Smith, Juli Zeh, Chimamanda Ngozi, Banana Yoshimoto, Renate Rubinstein, Anjet Daanje, Nicolien Mizee
Kijk hier voor een overzicht van alle portretten.