Jacoba van Heemskerck (1876-1923) ontdekte ik door een lezing van Karin Haanappel, kunsthistoricus, wiens levensmissie het is om vrouwen hun eerlijke plek in de kunstgeschiedenis te geven. Jacoba was tekenaar, schilder, graficus en glaskunstenaar. Ze maakte zowel kleine zwart-wit lino’s, als grote kleurrijke glas-in-loodramen.
Jacoba groeide op in Den Haag, waar ze naar de kunstacademie ging, daarna heeft ze een half jaar lang les in Parijs geven. Vanaf 1906 was ze iedere zomer in Domburg, waar haar geliefde, de kunstverzamelaar Marie Tak van Poortvliet, voor haar een atelier in de tuin van haar villa bouwde. Domburg met zijn mooie licht, de weidsheid en de rust, trok in die tijd veel kunstenaars aan. In de villa ontvingen Marie en Jacoba regelmatig schrijvers en kunstenaars, zoals Jan en Charley Toorop en Mondriaan.
Hoe kun je de grootsheid van de natuur uitdrukken? Volgens Van Heemskerck was kleur het antwoord. Ze was geïnspireerd door de antroposofie en ze probeerde uit te drukken hoe alles voor haar samenhangt: hemel en aarde, lichaam en geest, de aarde en de kosmos. De theoretische werkwijze van haar Hollandse collega’s, zoals Mondriaan en Van Doesburg, paste niet bij haar. Zij voelde zich eerder thuis bij de Duitse expressionisten, geen andere kunstenaar staat zo vaak met haar werk op de voorkant van het tijdschrift van de Duitse galerie en kunstbeweging der Sturm, waartoe ook Wassily Kandinsky en Oskar Kokoschka behoorden. Ze ontwikkelde een eigen vorm van abstract expressionisme, de enige aan wie ze misschien doet denken is tijdgenoot Hilma af Klint.
In 2023 is het honderd jaar geleden dat ze stierf, hopelijk tijd voor een grote overzichtstentoonstelling in Nederland.
So geht es, wissen Sie, ich bin immer unzufrieden und will immer weiter gehen.
Jacobavan Heemskerck, in een brief aan Herwarth Walden, 1914
Er is ook een filmpje van het Haags Kunstmuseum over haar leven en werk (6,5 minuut)
Kijk hier voor een overzicht van alle portretten uit deze serie.